Chợ Đầm mùa xuân

Là một chợ lớn, nằm ở trung tâm thành phố Nha Trang, một công trình kiến trúc đẹp, độc đáo. Người Nha Trang thường lấy mốc tết bằng câu hỏi nhau: “Chợ Đầm tết chưa?”. Khi tấm bảng “Chợ tết mừng xuân” được dựng ở cổng chào chợ Đầm cũng là lúc nhịp tết càng hối hả.

Trong ký ức nhiều người ở Nha Trang, chợ hoa tết ở chợ Đầm là hình ảnh khó phai nhòa bởi ngày trước, hoa tết (hoa chậu) tập trung nhiều ở đây, sau này, hoa tản mác khắp thành phố, chợ Đầm không còn bán hoa tết nữa mà chỉ còn những gian hàng bán hoa cắm bình chủ yếu từ Đà Lạt chở xuống, và các gian hàng bánh, mứt… thêm các khu vui chơi như lô tô, phóng lao, các trò chơi ngày tết…

Xuân về, hầu như mọi người dân Nha Trang đều thích đi chợ Đầm, không chỉ mua sắm các thứ mà còn để ngắm chợ và thử “thời vận” với các trò chơi vui nhộn. Một nét đẹp mùa xuân chỉ có ở chợ Đầm.

Chuyện kể rằng, xa xưa, nguyên thủy chợ Đầm là một cái chợ nhỏ có từ năm 1908, do nằm ở vị trí ngay cửa sông nên có tên là chợ Cửa, sau này là chợ bán đồ sắt, kim khí. Vị trí chợ Đầm tròn bây giờ là Đầm Cù Huân, rộng bảy mẫu, còn có tên là Đầm Bảy Mẫu, có cừ xi măng xây xung quanh, có bậc cấp đi xuống nước.

Từ cầu Hà Ra, có một con lạch dẫn nước vào đầm, cừ xi măng bao tròn từ đường Nguyễn Thái Học, chưa đến lò heo rồi rẽ xuống Nguyễn Bỉnh Khiêm. Toàn bộ cống nhà đèn đều chảy ra đầm thoát nước, do đó nước đầm có màu đen ngòm, tuy vậy, những ngày có nước ròng lên, đầm cũng sạch.

Đặc biệt từ đầm ra sông Cái có rất nhiều rái cá, to khoảng cỡ con chó Nhật bây giờ, lông mượt dài, màu xám luốc luốc, hoặc đen hình dạng giống như con chuột chù, mỏ ngắn, chân thấp. Rái cá sống trong đầm, hàng ngày chúng bắt cá dồn thành một đống thật lớn, cả đàn xúm nhau ăn, nếu có người đến gần chúng hoảng sợ bỏ chạy, trước khi chạy chúng đái lên đống cá, nếu ai đem về ăn thì sẽ bị trúng độc. Có những người chuyên đứng rình, chờ khi nào đống cá nhiều xách cây đuổi rái cá đi để lấy cá.

Thời đó, khu vực xung quanh chợ Đầm, xóm Cồn nhà cửa dân cư chen chúc, lộn xộn, có mấy nhà có trang thờ “ông rái cá”. Người ta kể, vua Gia Long có một lần bị quân Tây Sơn đuổi gấp phải dùng ghe chạy trốn, đêm tối trời không biết đường, thấy có hai con rái cá lội trước mũi ghe, nhà vua cho là điềm lành, hạ lệnh chèo ghe theo hai con rái cá này, vô tình thoát khỏi vòng vây của quân Tây Sơn. Khi lên ngôi hoàng đế, vua Gia Long sắc phong cho hai con rái cá tước hiệu Lang Lại Nhi Đại Tướng Quân, truyền chỉ cho làng, xã địa phương thờ. Ngư phủ, nhất là những người chuyên nghề lặn lấy tước hiệu trên để thờ cúng rái cá.

Ở khu vực chợ Đầm, những ngày lễ, người Pháp tổ chức những trò chơi như: đua ghe, leo cột mỡ, bịt mắt đập nồi đất… Nhiều người cho rằng, việc lấp đầm Cù Huân năm 1961 để xây thành chợ tròn, thật ra không phải là một giải pháp tối ưu, bởi đã làm mất đi một điểm xanh của thành phố, còn đọng lại trong ký ức rất nhiều người ở Nha Trang thời ấy.
Dự án xây chợ Đầm được lập năm 1961 thay cho chợ Cửa do tình trạng dân cư ngày càng đông, nhà mọc lên san sát, giải quyết ô nhiễm và nhếch nhác. Trên dự án, ngôi chợ hình tròn nằm ngay vị trí đầm Cù Huân.

Đến năm 1964, đồ án xây cất một ngôi chợ tròn có mái xếp và một nhánh hình cánh cung được phê duyệt. Tuy nhiên, đồ án này chưa được thực hiện thì đêm 16/9/1968 tại đây đã xảy ra vụ hỏa hoạn lớn: 126 ngôi nhà bị cháy rụi. Ngày 12/4/1969 được coi là ngày khởi công thổi cát lấp đầm để xây dựng thành chợ Đầm. Với khối lượng cát là 350.000m3, sau 6 tháng đầm được lắp hoàn toàn. Tiếp theo là việc tạo móng, dựng nền và xây cất công trình, hàng nghìn cọc bê tông cốt sắt dài 20m đã được đóng xuống qua lớp sình lầy.

Chợ Đầm có kiến trúc hình hoa sen với đường kính 66,5m, có một tầng lầu hình vành khăn, lệch tâm. Diện tích cả trệt và lầu là 5.270m2. Phía bên trái chợ Đầm có hai chung cư A và B được xây dựng cùng thời điểm với chợ, như nửa vòng tròn ôm lấy chợ Đầm. Bên phải là chung cư mới được xây dựng sau này khi giải tỏa chợ cũ hay còn gọi là chợ vuông (có một thời tồn tại song song hai chợ, chợ tròn là chợ mới, chợ vuông là chợ cũ bán hàng sắt, nông ngư cụ, điện máy, quần áo cũ…).

Bởi tính chất đầu mối, chợ Đầm duy nhất ở Nha Trang có chợ khuya họp từ 1 giờ sáng bán các hàng nông sản như rau, chuối, đu đủ, các loại trái cây… từ nhà quê đem xuống.

Tiểu thương khắp nơi đều lấy hàng ở đây phân phối về khắp các chợ lớn, nhỏ trong thành phố. Chợ họp đến khoảng 3-4 giờ sáng là tan. Cảnh buôn bán ở chợ Đầm giấc khuya về sáng gợi khá nhiều ý tưởng cho các nghệ sĩ về cuộc sống, nét đẹp con người trong lao động…

Là một khu chợ đông vui, có kiến trúc đẹp, khá độc đáo ở trung tâm thành phố như chợ Đầm rất đáng được du khách bốn phương biết đến trước khi chia tay, tạm biệt thành phố biển xinh đẹp, mến khách này.

Du lịch, GO! - Theo Bình An (Phunuonline)